iPS эс гэж юу вэ

1998 онд АНУ-ын Wisconsin их сургуулийн профессор James Thomson хүний үр хөврөлөөс үүдэл эс гарган авах аргыг нээжээ. Хүний үр хөврөлийн үүдэл эсээс олон төрлийн эд эрхтэн ургуулах боломжтой боловч ёсзүйн асуудлаас гадна эд эсийн таарамжгүй байдлаас шалтгаалан хүссэн өвчтөн болгонд шилжүүлэн суулгах боломжгүй юм. Иймд эд эсийн нийцэмжийн асуудлыг шийдвэрлэх үүднээс тухайн үед хорт хавдрын эсрэг үйлчлэх генийн судалгаа хийж байсан Киото их сургуулийн профессор Яманака Шинья хүний арьснаас зохиомлоор үүдэл эс бүтээх судалгааг эхлүүлсэн байна.

Хүний үр хөврөлийн үүдэл эс 10000 генийг агуулдаг. Профессор Яманака 4 жилийн турш судалгаа хийж тэдгээрээс үүдэл эс үүсгэх магадлал өндөртэй 24 генийг ялгаж тодруулжээ. Түүнээс хойш 2 сарын дараа Oct3/4, Sox2, Klf4, c-Myc гэж нэрлэгдэх дөрөвхөн ген байхад хангалттай гэдгийг нээсэн байна. Тэрээр 2006 онд хулганы арьсны эсэд дээрх 4 генийг суурилуулж туршихад 3 долоо хоногийн дараа үүдэл эс болон хувирчээ. Уг эсийг Induced pluripotent stem cell буюу iPS cell (утгачилбал олон боломжит зохиомол үүдэл эс) гэж нэрлэсэн бөгөөд дараа жил нь хүний арьсны эсээс iPS эсийг амжилттай бүтээж чадсан юм.

Үүдэл эсийн онцлог нь түүнээс олон төрлийн эд эрхтэн үүсэн бий болохоос гадна эсийн хуваагдал богино хугацаанд явагдаж маш хурдан өсч томордогоороо хорт хавдрын эстэй төстэй байдаг. Тухайн үед iPS эс бүтээхэд ашиглагдаж байсан c-Myc ген нь хорт хавдрын эст мөн адил агуулагддаг учир ургуулсан эд эрхтэнд хавдар үүсэх магадлалтай байжээ. Иймд хавдар үүсэх аюулгүй iPS эс гаргаж авах ажлыг 2 жилийн дотор гүйцэтгэх, хүн дээр суурилсан туршилт судалгааны ажлыг 5 жилийн дотор эхлүүлэх зорилтыг 2009 оны 6 сард Япон улсын улсын боловсролын яамнаас тавьж хэд хэдэн их сургуулиудад ийм төрлийн судалгаа хийгдэх болсон байна.

Уг зорилтын хүрээнд Япон улсад "Нөхөн сэргээх эмчилгээний төсөл"-ийг хэрэгжүүлж эхлэн 2008 онд 4,5 тэрбум, 2009 онд 14,5 тэрбум иенийг зөвхөн iPS эстэй холбоотой судалгаа шинжилгээний ажилд зарцуулсан байна. Харин 1 жилийн дараа Киото их сургуулийн эрдэмтэд c-Myc генийг төстэй бүтэц бүхий L-Myc генээр орлуулах замаар аюулгүй iPS эсийг бүтээх аргыг олжээ. Мөн тус улсад 6 - 81 насны хүмүүсийн арьснаас туршилтын журмаар iPS эсийг амжилттай гаргаж авснаар цаашид ямар ч насны хүний эмчилгээнд ашиглах ирээдүйтэйг нотлосон юм. Мөн сүүлийн үед 115 настай хүний эсээс үүдэл эс үүсгэх судалгаа хийгдэж байна.

Судалгааны эхний үед iPS эсийг ургуулах ажлыг зөвхөн туршлагатай мэргэжилтний гараар, харьцангуй урт хугацаа зарцуулан гүйцэтгэж, маш бага хэмжээгээр үйлдвэрлэж байсан бол 2010 оны 6 сард Кавасаки компани, Япон улсын анагаах ухааны судалгаа шинжилгээ, үйлдвэрлэл технологийн нэгдсэн хүрээлэн хамтран зориулалтын робот бүтээж их хэмжээгээр, автоматаар үйлдвэрлэх боломжтой болжээ. Мөн оны 7 сард Кэйёо их сургуулийн эрдэмтэд цусны дуслаас iPS эс гарган авах аргыг нээсэн байна. Үүний тулд зөвхөн 0.1 мл хэмжээний цусны дусал шаардлагатай бөгөөд lymphocyte хэмээх цусны цагаан бөөмийн эсэд 4 төрлийн генийг нэмж өсгөвөрлөдөг байна. Ингэснээр iPS эс үүсгэхэд 72 хоног зарцуулдаг байсан бол 25 болгож шаардагдах хугацааг 3 дахин багасгажээ.

2009 оны 7 сард Хятадын шинжлэх ухааны академи Шанхайн генийн судалгааны хүрээлэнтэй хамтран iPS эс бүхий үр хөврөлийн эсээс хулгана төрүүлэх туршилтыг амжилттай хийсэн байна. Туршилтаар хулганы үр хөврөлийн эсийн хуваагдаж өсөх чадварыг зогсоох үйлчлэл бүхий боловсруулалтад оруулжээ. Дараа нь уг үр хөврөлд iPS эс суулган өсөх чадварыг зохиомлоор дахин сэргээж өөр эх хулганад суулгасан байна. Өнгөрөгч онд Яманака нарын эрдэмтэд нугасны гэмтлийн улмаас саажилттай болсон хулганы мэдрэлийн системд хүний iPS эсээс ургуулсан хиймэл мэдрэлийн эсүүд суулгах туршилт хийж үзэхэд хулганы мэдрэлийн системийн үйл ажиллагаа 4 долоо хоногийн дотор бүрэн сэргэсэн байна.

iPS эс болон эд эрхтэн ургуулах судалгаа хэдийгээр эхлэлийн шатандаа байгаа боловч богино хугацаанд анагаахын практикт ашиглагдаж эхлэх төлөвтэй байгаа юм. Тухайлбал одоогоор шалтгаан нь бүрэн тодорхойгүй байгаа өвчнүүдийг эмчлэх аргыг судлах, шинэ төрлийн эмүүдийг туршихад ашиглагдах боломжтой юм. Хүний тархи, зүрх, дотоод эрхтнүүдийн эд эсийг зохиомлоор ургуулж түүний тусламжтайгаар алцгеймер, паркинсон, чихрийн шижин зэрэг өвчний шалтгааныг эрж хайх, тэдгээрт зориулсан эмийн нөлөөллийг судлах боломж бүрдэж эм үйлдвэрлэгч зарим компаниуд ч энэ чиглэлд анхаарал хандуулж эхлээд байна. Цаашид хүний янз бүрийн эрхтэнг лабораторт ургуулах боломж бүрдэж нөхөн сэргээх эмчилгээний үр дүнг шинэ шатанд гаргаснаар хүний эрүүл, урт наслах магадлалыг ихээхэн нэмэгдүүлэх ирээдүйтэй юм.

Профессор Яманака iPS эсийн судалгаагаар сүүлийн 2 жилийн хугацаанд нобелийн шагнал хүртэх магадлалтай эрдэмтдийн жагсаалтын эхний байруудыг эзлэж, нэр дэвшиж байна. Тэрээр 2009 оны 10 сард нобелийн шагналын угтвар гэгддэг Америкийн анагаах ухааны салбарын хамгийн дээд шагнал болох Lasker болон шинжлэх ухааны салбарын бусад нэр хүндтэй шагналуудыг хүртжээ.

үргэлжилнэ ...

Солонгосчууд шоронгийн харгалзагч робот бүтээжээ

Өмнөд солонгосчууд шоронгийн хамгаалагч робот бүтээсэн байна. Тус улсын Хууль зүйн яамны санхүүжилтээр хийгдэж буй 1 тэрбум воны өртөг бүхий төслийн хүрээнд бүтээгдсэн роботын эхний загваруудыг ирэх 3-р сараас эхлэн Pohang хотын засан хүмүүжүүлэх газар 1 сарын хугацаанд ажиллуулж турших гэж байна. Эдгээр нь шоронгийн коридороор эргүүл хийж хоригдлуудыг хянах зориулалттай юм. Мөн мэдрэгчүүдийн тусламжтайгаар хоригдлуудын олон төрлийн үйлдэлд дүн шинжилгээ хийж, амиа хорлохыг оролдох, хүчирхийлэл үйлдэх зэрэг тохиолдлуудыг илрүүлэн хянагч нарт мэдээлэх чадвартай програм хангамжаар тоноглогдсоноороо зөвхөн дэлгэц дээрх дүрслэлээр хянах уламжлалт CCTV камеруудаас давуу талтай ажээ.

Роботууд нь мөн яаралтай тусламж шаардлагатай тохиолдолд хоригдлуудыг хянагч нартай холбох нэмэлт холбооны суваг хэлбэрээр ашиглагдана. Үүнээс гадна хянагч нарын ажлын ачааллыг ялангуяа шөнийн цагт ихээхэн хэмжээгээр бууруулах учир шоронгийн офицерууд тун тааламжтай хүлээн авч байгаа юм байна. Харин хоригдлуудын хувьд ямархуу байх нь эргэлзээтэй байна. "Эдгээр роботууд терминатор биш. Тэдний ажил уурссан хоригдлыг дарж номхруулах биш бөгөөд тэд бол туслагчид, хэрэв хоригдлын бие муудах зэрэг гэнэтийн тохиолдол гарвал тусламжийг цаг алдалгүй хүргэхэд туслана" хэмээн төслийн удирдагч Kyonggi их сургуулийн профессор Lee Baik-chul хэлсэн байна.

Роботын удирдлагын системийг бараг бүрэн хийж дууссан байгаа бөгөөд одоогоор хоригдлуудад илүү нөхөрсөг харагдуулахад шаардлагатай жижиг хэсгүүдийг бүтээж байна. Өмнөд Солонгос улс роботын технологиор дэлхийд тэргүүлэхийг зорьж байгаа бололтой. Тус улсад бүтээгдсэн роботууд цэцэрлэгийн хүүхдүүдэд хичээл заах, хойд хилээ хамгаалах, тэквондогийн тэмцээн хийх, гэр цэвэрлэх мэтийн олон хэлбэрээр бодит амьдралд ашиглагдаж эхлээд байна.



эх сурвалж; wall street journal

Монголчууд мөсөн "халхавч" барьж УБ хотоо сэрүүцүүлнэ

Монголын цаг уурчид аварга мөсөн уул байгуулж Улаанбаатарын өвлийн хүйтнийг зун хүртэл хадгалахаар төлөвлөж байна. Тэд дэлхийд хамгийн том мөсний агуулах хийх туршилтыг энэ сарын сүүлээр эхлүүлэн дэлхийн дулаарал болон хотын "дулааны арал"-ын нөлөөллийн эсрэг тэмцэхээр зорьж байгаа юм. 1 саяас дээш хүн амтай хотын орчимд агаарын температур орон нутгийн цаг агаараас 1-3 хэм дулаан болох үзэгдлийг "дулааны арал" гэж нэрлэдэг байна. Цаг уурчдын энэхүү төсөл нь Улаанбаатар хотын захиргаанаас санхүүжиж байгаа бөгөөд өвлийн хүйтнийг мөс хэлбэрээр хөлдөөж хадгалан хайлах үед нь зуны турш хотыг сэрүүцүүлэх болон усжуулахаар төлөвлөж байгаа юм.

1 тэрбум төгрөг (750 мянган доллар)-ийн төсөв бүхий энэхүү төсөл сэрүүцүүлгийн системийн хэрэглээг багасгаж усжуулалт болон ундны усны хангамжийг тохируулна хэмээн эрдэмтэд найдаж байна. Хэрэв уг төсөл амжилттай хэрэгжвэл дэлхийн бөмбөрцгийн хойд бүс нутгийн бусад хотуудад хэрэгжүүлэх боломжтой юм. Хойд бүсийн цаг агаарын нөхцөлд булаг шанд, голын мөсийг өдрийн цагт шүүрч гарч ирсэн ус (халиа) шөнөдөө хөлдөж нимгэн давхарга хэлбэрийн мөсний бүтцийг үүсгэдэг. Монгол - Английн хамтарсан ECOS & EMI компани Туул голын мөсөн дээр цооног өрөмдөх замаар энэ процесийг зохиомлоор эрчимжүүлж мөсний агуулах байгуулах бөгөөд өвлийн турш хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.

Мөсний иймэрхүү бүтцийг Хойд Солонгост танкийг гол гатлуулах, Орост өрөмдлөгийн тавцан хэлбэрээр ашигладаг байна. Гэвч инженерүүдийн хувьд гүүр болон төмөр замд аюул учруулах сөрөг нөлөөтэй гэж үздэг. Харин ECOS & EMI компанийхан зуны үеийн сэрүүцүүлгийн өртөгийг багасгах, ундны усны хангамжийг тохируулах, хотын бичил уур амьсгал бий болгох зэргээр энэхүү мөсөн бүтцийг ашиг тустай зүйл болгохыг зорьж байна. "Хойд туйлын мөсөн уулууд хайлж байгаад хүн бүхэн сэтгэл түгшиж байдаг боловч түүний эсрэг тэмцэх хямд бөгөөд хялбар аргыг олоогүй байна, хэрэв бид мөсний бүтцийг ашиглаж чадвал сэрүүцүүлгийн зардлыг багасгаж мөнх цэвдэгийг сэргээж чадна" гэж монголд ажиллаж буй геологич Robin Grayson хэлжээ.


Мөсний давхарга хэлбэрийн бүтэц үүсэх процесийг тайлбарласан зургаас үзвэл өрөмдлөг хийж зохиомлоор халиа үүсгэснээр 7 м хүртэлх зузаантай мөсөн бүтэц үүсгэх боломжтой гэжээ. Өвлийн нөхцөлд урсгал ихтэй голын мөс бүрэн хөлддөггүй бөгөөд мөсний доод хэсгээр усны урсгал үргэлжилж байдаг. Мөсний жингээр дарагдаж байсан ус мөсний ан цаваар хальж гарах үзэгдлийг бид бүхэн мэддэг. Төслийн зорилго нь мөсөн дээр өрөмдлөг хийж халиа үүсэх явцыг зохиомлоор түргэсгэх зорилготой байгаа нь ойлгогдоно.

Дашрамд дурдахад тухайлбал Япон улсад өвөл орсон цасыг зуны турш хадгалж сэрүүцүүлгэд ашиглах тохиолдол байдаг. Цас их ордог Нийгата зэрэг мужид дулааны тусгаарлалт бүхий томоохон агуулхуудад их хэмжээний цасыг хурааж хадгалан агуулахын агаарыг сэрүүцүүлэг шаардлагатай барилгын өрөөнүүд рүү үлээлгэх хэлбэрээр ашигладаг. Япон улс цаг агаарын хувьд зуны 3 сарын турш тогтмол 35-аас дээш хэмжээгээр халж айр кондишн, сэрүүцүүлгийн төхөөрөмжийн цахилгааны зарцуулалт их хэмжээгээр нэмэгддэг.

Харин Улаанбаатарын нөхцөлд зуны улиралд сэрүүцүүлэг бараг шаарддаггүй байдаг. Мөн хотын усан хангамжийн хувьд хүндрэлтэй гэгддэг боловч Туул голын мөсөөр ундаалах хэмжээнд хүрэх яагаа ч үгүй байна. Нөгөө талаас мөсөн доогуур урсаж буй голын усыг хөлдөөж хуримтлуулснаар зуны улиралд Улаанбаатар хотыг сэрүүцүүлнэ гэдэг амьдралаас тасархай санагдана. Мэдээнд төслийн зорилгыг хойд бүсийн хотуудын сэрүүцүүлгийг шийдэх зорилготой гэж байгаа боловч тухай хотууд ихэвчлэн Улаанбаатартай адил цаг агаарын хувьд сэрүүхэн, зуны улирал богино учир сэрүүцүүлгийн хувьд тулгамдсан асуудал биш юм.

Мэдээлэлд Япон улсын жишээтэй адилаар мөс хадгалах агуулах байгуулахаар төлөвлөгдсөн тухай дурдаагүй бөгөөд ийм тохиолдолд мөсийг зуны турш ашиглах боломжгүй гэдэг нь ойлгогдоно. Хавар цаг агаар дулаарах үед голын мөс нэгэн зэрэг хайлж урсах учир зуны эхний саруудад ч хүргэх боломжгүй. Үнэхээр сэрүүцүүлэг, ус хангамжийн дутагдалтай асуудал байгаад түүнийг шийдэхийг оролдож байгаа бол өөр хэрэг юм. Утаа, атвозамын түгжрэл, гэр хорооллын дэд бүтцээс авахуулаад тулгамдсан асуудал өч төчнөөн байхад өвлийн турш Туул голын мөсийг дэмий шахуу өрөмдөж 1 тэрбум төгрөгийг салхинд хийсгэхээр төлөвлөж байгаа нь цаанаа давхар өөр зорилготой байх гэсэн эргэлзээг өөрийн эрхгүй төрүүлнэ.

эх сурвалж; the guardian

Хүний бодлыг хуулбарлан видео бичлэгт хувиргана

California, Berkeley-ийн их сургуулийн эрдэмтэд хүний бодол санааг хуулбарлан дэлгэц дээр видео хэлбэрээр үзүүлэхийг хичээж байна. Уран зөгнөл мэт сонсогдож болох ч энэ нь ирээдүйд эмч нарт комийн байдалд байгаа өвчтөний бодлыг унших, зүүд судлаач нарт хүний зүүдийг харуулах, тархи болон техникийн интерфейсийн тусламжтайгаар робот гар, хөлийг удирдах боломж олгох юм. Тархины мэдрэл судлаач Jack Gallant-аар удирдуулсан судалгааны баг хүний харааны ойг санамжийг унших тооцоолуурын төхөөрөмжийг тархины идэвхжлийг бүртгэх төхөөрөмж (MRI)-тэй хослуулан судалгаандаа ашигласан байна. Туршилтад 3 хүнийг оролцуулан киноны сурталчилгаа үзэж байх үед нь тэдний харааны мэдээллийг боловсруулах тархины хэсгийн цусны урсгалыг MRI-аар хэмжжээ.

Эхний ээлжинд туршилтад оролцогчдын тархины идэвхжлийг бичиж авсан байна. Энэ нь ямар дүрс хүний тархинд ямар хэлбэрийн идэвхжил үүсгэж байгааг мэдэх зорилготой юм. Туршилтын дараагийн шатанд оролцогчдод хэд хэдэн төрлийн киноны сурталчилгааны багцыг үзүүлж байх үед компьютерт тэдгээрийн тархины бичлэгээс ямар дүрс харж байгааг тааж мэдэх үйлдэл хийгджээ. Үүний дараа сэргээх алгоритмын тусламжтайгаар тархинаас уншсан мэдээллийг видео болгон дэлгэц дээр харуулсан байна. Туршилтын үед компьютер хүний бодлыг хэрхэн уншиж байсныг дараах видеонд харуулж байна.

Видео болон тархинаас уншсан дүрслэлүүд гайхалтай төстэй байгааг харж болно. Учир нь компьютер хүний тархины мэдрэлийн эсүүдийн идэвхжлийг шууд уншаагүй бөгөөд урьдчилан бичигдсэн сурталчилгааны бичлэгүүдээс тохирох зурган мэдээллийг сонгож байсантай холбоотой юм. Идэвхжил бүхий тархины мэдрэлийн эсүүд харьцангуй их энерги шаарддаг учир мэдрэлийн эсүүдийн өндөр идэвхжилтэй бүсэд цусны урсгал нэмэгддэг байна. MRI нь ердийн нөхцөлд тархины идэвхжлийг бүртгэж авдаг боловч мэдрэлийн эсүүдийн идэвхжлийг шууд хэмжих боломжгүй байдаг.

Мөн цусны урсгалын өөрчлөлт нь мэдрэлийн эсүүдийн богино хугацааны идэвхжлийг гүйцэж нэгэн зэрэг явагдаж чаддаггүй байна. Иймд өнөөг хүртэл хүний бодлыг видео болон дүрслэлд хувиргах төрлийн судалгаанд компьютерт урьдчилан хадгалсан зурган мэдээллүүдийг ашиглаж байна. Энэ удаагийн судалгааны гол ач холбогдол нь цусны урсгалын өөрчлөлтийн энгийн хэмжилтээс илүүтэйгээр тархины идэвхжлийн MRI мэдээллийг хувиргах компьютерийн загвар бүтээхэд чиглэж байна.



эх сурвалж; singularity hub

Урт наслалтын нууц - илчлэг багатай хоол хүнс

Хэдхэн хоногийн өмнө дэлхийн хүн амын тоо 7 тэрбумд хүрлээ. Хүний түүхийн ихэнх хугацаанд хүн амын тоонд томоохон өөрчлөлт гараагүй байсан бол үйлдвэржилтийн хувьсгалаас хойш эрс нэмэгдэн энэ зууны эцсээр 10 тэрбумд хүрэх төлөвтэй байна. Үүнд нөлөөлсөн гол хүчин зүйлийг анагаах ухааны хөгжлийн үр дүн хэмээн эрдэмтэд дүгнэж байгаа юм. Энэ нь сүүлийн хагас зуу гаруй жилийн хугацаанд эмчилгээний чанар эрс дээшилж, хүнийг үхэлд хүргэх өвчин эмгэгүүдийг амжилттай эмчилж, улмаар хүмүүс харьцангуй урт наслаж байгаатай холбоотой юм. 1950-аад оны үед дэлхийн хүн амын дундаж наслалт 48 байсан бол одоо 69 болж 20-оод жилээр уртасчээ. Эрдэмтэд урт наслалтын нууцыг цуцалтгүй эрж хайсаар ирсэн бөгөөд шинжлэх ухааны сүүлийн үеийн ололтууд хүмүүст илүү урт наслах боломжийг олгож, урт наслах, залуужих илүү үр дүнтэй аргуудыг санал болгож байгаагийн нэг нь бага илчлэгтэй хоол тэжээл хэрэглэх арга (calorie restriction) юм.

1934 онд Cornell-ийн их сургуулийн эрдэмтэд хоол тэжээлийн илчлэгийн хэмжээ лабораторын хулганы наслалтад хэрхэн нөлөөлж байгааг судалжээ. Уг судалгаагаар бага хэмжээний илчлэг бүхий хоол тэжээл өгч байсан хулганы нас дундаж хэмжээний илчлэг бүхий тэжээлээр хооллож байсан хулгануудаас 2 дахин илүү байгааг анх ажигласан байна. Сүүлд удаан хугацаагаар хоол сойх туршилтад оруулсан микро организмуудаас авахуулаад өт, жимсний ялаа, зарим төрлийн загас зэрэг янз бүрийн амьтдын насыг 30-60% уртасч байгааг тогтоосон байдаг.

Харин физиологийн хувьд хүнтэй хамгийн ойр гэгддэг сармагчинд хийгдсэн судалгааны үр дүн 2009 онд Sciense сэтгүүлд нийтлэгдсэн юм. Wisconsin их сургуулийн Ricki J. Colman and Richard Weindruch нарын удирдсан судалгааны баг 1989 онд, насанд хүрсэн 30 сармагчинтайгаар туршилтаа эхэлсэн бол, 1994 онд 46 сармагчинг нэмж оролцуулан 20 хүртэлх жилийн турш өөр өөр хэмжээний илчлэг бүхий тэжээл өгч туршсан байна. Туршилтаар эхний бүлэг сармагчингуудад хоол тэжээлийг хүссэн хэмжээгээр нь, бусад сармагчингуудад дундаж хэмжээнээс 30% бага илчлэг бүхий хоол тэжээл өгч байжээ.

Сармагчингийн хөгшрөлтийн гадаад шинж тэмдэг хүнтэй төстэй хэлбэрээр илэрч нас өтөлсөн сармагчингийн нүүр болон биеийн арьс унжиж үрчлээтэн, үс нь гууждаг байна. Туршилтын үр дүнгийн жишээ болгон танилцуулсан сармагчингууд (фото зураг) 27, болон 29 настай бөгөөд хүнээр зүйрлэвэл 80 орчим настай юм. Хоол тэжээлийн илчлэгийн ялгаа сармагчингийн зөвхөн гадаад дүр төрхөнд нөлөөлсөнгүй. Хөдөлгөөний идэвхтэй байдал, булчингийн хүч чадал, насжилтаас шалтгаалах өвчлөл зэрэг олон шинж тэмдэгээр хоол сойсноос хөгшрөлт удааширч залуужин, улмаар урт наслаж байгаа нь нотлогджээ. Үүгээр ч зогсохгүй чихрийн шижин, хорт хавдар, тархи, зүрхний хүнд хэлбэрийн өвчлөлүүдийн эрсдэл эрс багасч байгааг илрүүлсэн байна. Туршилтын хугацаанд хүссэн хэмжээгээр нь хооллож байсан сармагчингуудийн 50 % нь үхэж үрэгдсэн бол бага илчлэг бүхий хоол өгч байсан сармагчингуудын 80% нь амьд үлджээ.

Дэлхий дээр хамгийн урт насладаг хүмүүсийн тоонд Японы Окинава арлын оршин суугчид ордог. Америк, Японы эрдэмтэд хамтран окинавачуудын хооллолтын байдлыг судлаж үзээд оновчтой хэмжээний калор бүхий хоол хүнс хэрэглэж байгаа нь урт наслалтын голлох шалтгаан гэж дүгнэсэн байдаг. Хонолулугийн Анагаахын сургуулийн John A. Burns-ын судалгаагаар Окинавагийн оршин суугчдын хоол тэжээлийн илчлэгийн хэмжээ хүний биеийн жин болон өндөртэй харьцуулан гаргадаг дундаж хэмжээнээс 11% бага байгааг тогтоожээ. Тэдний дундаж наслалт америкчуудтай харьцуулахад 5 жилээр, япончуудын дундаж наслалтаас 18 сараар тус тус өндөр байдаг байна.

2009 онд Германы Munster их сургуулийн эрдэмтэд 52-68 насны хүмүүсийг 30%-ын бага илчлэг бүхий хоол хэрэглэх туршилтад оруулахад оролцогчдын ой тогтоолтын хэмжээ 30 орчим хувиар нэмэгдэж байсан байна. Эдгээр болон бусад олон туршилт, судалгааны үр дүнд амьтадтай адил хүн ч бас илчлэг багатай хоол хүнс хэрэглэснээр насжилттай холбоотой элдэв өвчинд нэрвэгдэх магадлал багасч, урт наслах боломжтой гэдгийг тогтоосон юм. Харин дээр дурдагдсан туршилтын амьтадтай харьцуулахад харьцангуй урт насладаг хүнийг оролцуулсан удаан хугацааны туршилт хараахан хийгдээгүй байгаа учир илчлэгийн хэмжээг ямар хэмжээгээр багасгаж хэдэн жилээр урт наслаж болох вэ гэдэг талаар одоогоор тодорхой хариулт өгөх боломжгүй юм. Зарим эрдэмтэд 15% бага илчлэгтэй хоол хэрэглэдэг хүний нас 10-20 жилээр уртасна гэх мэтээр таамаглах тохиолдол байдаг байна.

Урт наслахын тулд хоол тэжээлийн илчлэгийн хэмжээг бага байлгах шаардлагатай. Гэтэл хэт багасгаснаас бие махбодод шаардагдах энергийн дутагдалд орвол эргээд хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөх асуудал гарна. Мөн хоол сойх нь олон хүнд сэтгэлзүйн хувьд даван туулахад бэрхшээлтэй санагддаг. Хоол тэжээлийн илчлэг хүний биеийн BMI үзүүлэлтээр тооцон гаргадаг хэмжээнээс яг хэдэн хувиар бага байх нь зохистой вэ гэдэг талаар эрдэмтэд хүн дээр туршилт хийж үзсэн байна. Илчлэгийг 40% хүртэл хэмжээгээр бууруулах нь урт наслахад нөлөөлөх хамгийн сайн үзүүлэлт боловч сэтгэлзүйн хүчин зүйлийг тооцож үзээд дундаж хэмжээг 10-35% бага байхад хангалттай гэж үзжээ.

Бага илчлэгтэй хоол тэжээл хэрэглэх арга нь (calorie restriction) нь бие махбодын хувьд дундаж болон тарган хүмүүст тохиромжтой гэж үздэг. Харин жин барих зорилгоор бага хэмжээгээр хооллож хэвшсэн эмэгтэйчүүд, хөгшрөлтөөс үүдэн хоол боловсруулах эрхтэний үйл ажиллагаа алдагдсан өндөр настангуудад нэмж хоолоо сойх нь тэдний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлнө гэдгийг мэргэжилтнүүд анхааруулж байна. Мөн хэсэг хугацаанд хоолоо сойгоод орхих бус амьдралын туршид бага илчлэг бүхий хоол хүнс хэрэглэж хэвших нь урт наслахад илүү эерэг нөлөө үзүүлдэг байна. Бага илчлэгтэй хоол хэрэглэхэд заавал махнаас татгалзах, цагаан хоолтон болох шаардлагагүй бөгөөд хэрэглэж заншсан хоол тэжээлийнхээ илчлэгийг тооцож, түүний үндсэн дээр орц хэмжээг багасгахад хангалттай гэгддэг. Харин ус болон хүний биед шаардлагатай эрдэс бодисын хэрэглээг багасгахгүй байхыг зөвлөдөг байна.

Цусан дахь холестерины хэмжээ ихэсч, судасны хананд өөхлөг давхрага хуралдах, улмаар цусны даралт ихсэж, гэнэтийн үхэлд хүргэх нөлөөтэй зүрх судасны системийн хүнд өвчлөлд нэрвэгдэх магадлал эрс ихэсдэг гэх мэтээр хэт их идэх, буруу хооллолттой холбоотой олон сөрөг нөлөөг бид мэддэг. Энэ бүхнээс зайлсхийхийн тулд спортоор хичээллэх, хорт зуршлаас ангижрах зэргийг зөвлөдөг боловч уураг, эрдэс бодис, илчлэгийн зохистой харьцаа бүхий, зохистой хооллох нь голлох нөлөөтэй гэдгийг эрдэмтэн мэргэд ч зөвлөсөөр ирсэн, бид бүхэн ч тэгж ойлгож, хэрэгжүүлэх гэж оролдсоор байгаа билээ. Харин бага илчлэг бүхий хоол хэрэглэхэд хүний бие махбодид ямар ямар процесс явагдсаны үндсэн дээр урт наслах нөхцөл бүрддэг тухай огт дурдаагүйг уншигч та анзаарч байгаа байх.

2000 онд Massachusetts-ийн технологийн хүрээлэнгийн эрдэмтэд Sirtuin хэмээн нэрлэгдэх бүлэг генийг нээсэн байдаг. Энэ бүлэгт хамаарагдах Sir2 гени хүнийг урт наслахад голлон нөлөөлж урт наслалтын ген гэж нэрлэгдэж байгаа юм. Энэ генийн тухай, мөн урт наслахын тулд зөвхөн хоолоо сойх бус, биотехнологи, генетикийн шинжлэх ухааны сүүлийн үеийн ололтуудын үр дүнд илүү хялбар аргаар уг генид нөлөөлж урт наслах боломж бүрдэж байгаа тухай дараачийн удаад танилцуулах болно.


Telesar V - мэдрэхүйг дамжуулах робот

Бидний эргэн тойронд урьдчилан тааварлашгүй олон тооны эрсдэл хүрээлж байдаг. Гарцаар гарах, эсвэл таксинд сууж явахдаа авто осолт өртөх, үгүйдээ хэн нэгний гэмт үйлдийн санамсаргүй хохирогч болж эрүүл мэнд, тэр байтугай амь насаараа хохирох тохиолдол хэдийд ч гарч болохыг үгүйсгэх аргагүй. Харин эдгээр эрсдлүүдээс таны хуулбар таныг 99% хамгаална. Тэр таньтай төстэй боловч мөнхийн залуу, царайлаг, бас хүч чадалтай байна.

Хэрэв тэр ямар нэг байдлаар эвдэрч гэмтвэл шинийг захиалаад хийлгэж авч болно. Хуулбар нь хүнтэй адил 5 мэдрэхүйтэй байх бөгөөд таньд бүхий л мэдрэмжийг дамжуулж, таны байх ёстой газарт байж, таныг хаа ч бүрэн орлоно. Таны биологийн бие гэртээ хэвтээд хуулбараа удирдахаас өөр үйлдэл хийх шаардлагагүй болно. Учир нь хуулбар чинь таны өмнөөс нийгмийн бүхий л харилцаанд орно. Хэрэв та цагдаа бол таны хуулбар - цагдаа мөн адил өөр хэн нэгэн хуулбар - гэмт хэрэгтний араас хөөцөлдөх болно.

Энэ бол Брюс Уиллисийн тоглосон "Төгс хуулбарууд" (Surrogates) киноны үйл явдал юм. Энэхүү "хуулбар"-тай төстэй робот бүтээх санааг анх 1980 онд Японы Кэйё их сургуулийн профессор Тачи гаргаж байжээ. Тэрээр өөрийн санаагаа хэрэгжүүлэхээр Teleser V хэмээх роботын систем бүтээж байна. Уг роботын зорилго нь зайнаас удирдах робот болон алс зайн орчны харилцан үйлчлэлийн тусламжтайгаар хүмүүсийг цаг хугацаа болон орон зайн саад бэрхшээлээс ангижруулахад чиглэж байгаа юм.

Энэ роботын тусламжтайгаар алс хол байгаа зүйлсийг өөрийн дэргэд байгаа мэт харж чадна. Хэрэв та эмч бол өвчтөнөө хаана ч байсан гараа сунгах төдийд үзлэг хийх боломжтой. Мөн роботын эргэн тойронд юу болж байгааг сонсож чадна. Эдгээр нь ийм төрлийн робот систем (telexistence)-ийн өнөөгийн боломж юм. Харин Telesar V системд роботын хуруунуудад хүртэхүйн мэдрэгчүүд суулгаж, түүний мэдрэмжийг оператор (роботыг удирдаж буй) хүнд дамжуулдагаараа онцлог юм. Энэхүү технологи роботыг өөрийн аватар хэлбэрээр ашиглах, түүний хүртэх мэдрэхүйг ямар ч хол зайнаас ч мэдрэх боломжийг олгож байна.

Оператор нь 3D дэлгэц бүхий малгай хэлбэрийн төхөөрөмжийг толгойдоо байрлуулж роботын харж буй орчныг яг тэр хэвээр нь харах боломжтой. Хүчний вектор болон температурын мэдээллээс бүрдэх хүртэхүйн мэдрэхүйг роботоос операторт дамжуулж обьектийн хэлбэр болон температурыг мэдрэхэд туслах бөгөөд одоогийн байдлаар уг робот лего тоглоомын гадаргууг хангалттай хэмжээнд мэдэрч чадаж байна. Робот нь их бие, гар, гарын сарвуунаас бүрддэг бол их бие нь хүнтэй адил чөлөөт хөдөлгөөний 7 үе мөчтэй юм. Харин гар нь хүнтэй адил биш боловч илүү төстэйгээр 15 үе мөч бүхий хөдөлгөөн хийх чадвартай ажээ.






эх сурвалж; diginfo

Асимо илүү ухаалаг, илүү хурдан боллоо

Хонда компани Асимо роботын шинэ загварыг танилцууллаа. Сансарын нисгэгчийг санагдуулам хүн хэлбэрийн роботын эхний загвар 1984 онд OE нэртэйгээр анх зохион бүтээгдсэнээс хойш сайжруулагдсаар ирсэн бөгөөд одоогоор нийт 100 гаруй ширхэг бүтээгдээд байна. Энэ удаагийн шинэ загварын хувьд автоматаар ажиллах үндсэн шинж чанарыг хадгалахаас гадна хэд хэдэн шинэ боломжуудыг агуулж байна. Шинэ роботын жин 48 кг болж 4 жилийн өмнөх хуучин загвараас 6 кг-аар буурсан бол гүйх хурд 9км/ц болж 3 км/ц-аар нэмэгджээ.


Хэд хэдэн мэдрэгчийн систем
Робот хүний харах, сонсох, хүртэх мэдрэмжтэй адил хэд хэдэн мэдрэгчүүдийн тусламжтайгаар гадаад орчны мэдээллүүдийг тасралтгүй хүлээн авах боломжтой болсон байна. Энэ нь ойролцоо байгаа хүнийг мэдэрч, түүний хөдөлгөөний чиглэлийг тооцоолон тойрч гарах зэргээр орчиноо ухамсарлан ойлгох чадвартай болгожээ. Мөн харах болон сонсох мэдрэмжийг хослуулан хэн нэгэн хүнийг дуу хоолой болон нүүр царайгаар нь хэд хэдэн хүний дундаас ялган таних чадвартай болжээ. Эдгээр технологи нь ирээдүйн автомат жолоодлогот автомашины мөргөлдөхөөс зайлсхийх системийн үндэс суурь болж байгаа юм.


Илүү сайжруулсан тэнцвэрийн систем
Бие даан үйлдэл гүйцэтгэж байх үед робот тэнцвэрээ гэнэт алдах тохиолдол байдаг бол шинэ загварын робот ийм тохиолдолд унахаас сэргийлж хөлөөрөө богино хугацаанд илүү өргөн зайд гишгэлт хийх чадвартай болсон байна. Энэ нь хотгор гүдгэр гадаргуугаар алхах, урагш хойш гүйх, нэг болон хоёр хөл дээрээ дэвцэх хөдөлгөөн хийх боломжуудыг олгож байна.



Гарын шалмаг хөдөлгөөн
Роботын гаранд хүртэхүйн, бүх хуруунуудад хүчний мэдрэгчүүд суурилуулсан байна. Харах болон хүртэхүйн мэдрэгчийн тусламжтайгаар шилэн савыг атгах, таглааг эргүүлэн онгойлгох, цаасан аяга барьж түүнд шингэн зүйл хийх үйлдлүүдийг тус тус гараараа хийж чаддаг болжээ. Мөн хуруунууд нь тус тусдаа өөр өөр хөдөлгөөн хийх боломжтой учир дохионы хэлээр харьцах чадвартай болсон байна.


Робот гар
Хонда компани Асимогийн шинэ технологид тулгуурлан байгалийн гамшиг тохиолдсон зэрэг аюултай нөхцөлд ажилаж чадвартай робот гар бүтээж байна. Энэ гар нь хаалт клапанг хааж нээх зэрэг төрөл бүрийн үйлдлийг гүйцэтгэх чадвартай байх ажээ. Уг роботыг цаашид АЦС-ын ослын болон хүн ажиллахад хүндрэлтэй нөхцөлд ашиглахаар төлөвлөж байна.




эх сурвалж; gizmag

Цусны даралт бууруулах массаж

Монголчуудын 4 хүн тутмын нэг нь нэрвэгдээд байгаа гэгдэж буй цусны даралт ихсэх өвчин цаашид тархинд цус харвах, зүрхний имфаркт, бөөрний дутагдал зэрэг нас баралтын үндсэн шалтгаан болсон өвчлөлүүдийн үндэс суурь болж байна. Энэ өвчний үед хоолны дэглэм барих, дасгал хөдөлгөөн хийх, хорт зуршлаас татгалзах, эмийн эмчилгээ хийх зэрэг арга хэмжээ авдаг боловч манайд ч, хөгжингүй орнуудад ч бүрэн төгс эмчилж эдгээж хараахан чадахгүй байгаа юм. Нэгэнт анагаах ухааны боломж хязгаарлагдмал байгаа нөхцөлд уламжлалт болон бусад төрлийн эмчилгээний аргыг хослуулан хэрэглэх талаар эрдэмтэд, эмч нар зөвлөх тохиолдол цөөнгүй байдаг.

Ийм төрлийн аргуудын нэг болох иллэг, массажны аргын үр дүнг орчин үеийн шинжилгээний багаж, аргачлалын тусламжтайгаар үнэлж, даралт ихсэх өвчнөөр шаналж буй хүмүүст санал болгосон NHK телевизийн "Тамэши гаттэн" (туршаад үз) нэвтрүүлгийн 8-р сарын 31-ний дугаарын агуулгыг хүргэж байна. Урьдчилан сануулахад иллэг массажны тусламжтайгаар цусны даралт бууруулах арга нь шинжлэх ухаанаар хараахан батлагдаагүй учир анагаахын практикт хүлээн зөвшөөрөгдсөн албан ёсны эмчилгээний арга биш юм. Гэхдээ нэвтрүүлгийн үед хийгдсэн болон бусад туршилтуудын үед эерэг үр дүнгүүд ажиглагдаж байгаа учир цусны даралт өндөртэй хүмүүс туршаад үзэхэд илүүдэхгүй юм.

Нэвтрүүлэгт 86 настай Тэраниши гэх эрэгтэйг жишээ болгон авсан бөгөөд түүний цусны даралт тогтмол ихэсч 180 мм м.у.б-аас илүү өндөрсөж байснаас эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлэх тохиолдол цөөнгүй гардаг байжээ. Тэрээр иллэг хийж даралт буулгах аргын тухай дуулаад 10 жилийн турш хэрэгжүүлсний үр дүнд түүний цусны даралт 121 мм м.у.б буюу хэвийн хэмжээнд хүртэл багасч тогтмолжсон байна. Энэхүү иллэгийн аргыг Япон улсын Окаяма их сургуулийн профессор Сэо Сачимару анхлан судлаж, хэд хэдэн ном бичиж хэвлүүлэхийн зэрэгцээ уг аргыг өвчтнүүдэд санал болгодог байжээ. Профессор Сео 3 жилийн өмнө 92 насандаа нас барсан юм.

Иллэг хийснээр судсанд ямар нөлөө үзүүлж цусны даралт хэрхэн буурдаг болохыг тодруулах үүднээс нэвтрүүлэгт оролцож буй эмч богино долгионы төхөөрөмжийн тусламжтайгаар гарын артерийн судсанд хэмжилт хийж үзжээ. Ердийн нөхцөлд судасны өргөнийг хэмжихэд 3.88 мм диаметртэй байсан бол иллэг хийсний дараа судасны диаметр 4.11 мм болж 5.9 %-иар өргөссөн байна. Судас өргөссөнөөр түүгээр урсаж буй цусны даралтыг бууруулах нөлөө үзүүлэх нь мэдээжийн хэрэг юм. Нэвтрүүлгийн хүрээнд судас өргөсөх шалтгаан яг юунд байв гэдэг асуултын хариултыг олох зорилгоор нарийвчилсан шинжилгээ хийж үзэхэд иллэг хийснээр артерийн судасны дотор талын нимгэн эсийн давхарга (endothelium) агших, тэлэх хөдөлгөөнд орж судсыг өргөсгөх нөлөө бүхий азотын исэл ялгаруулж байгаа нь тодорхой болсон байна.

Дараагийн шатанд цусны даралт харьцангуй өндөртэй 20 хүнийг хамруулсан туршилт хийв. Тэдгээрээс 10-ыг нь нэг бүлэг болгон өдөр бүр 15 минутын хугацаагаар иллэг хийлгэн цусны даралт буурч байгаа эсэхийг 3 долоо хоногийн турш ажиглажээ. Бусад 10 хүнийг нүүрэн дээрээ нойтон алчуур тавиулах (даралт бууруулах нөлөөтэй гэгддэг уламжлалт аргуудын нэг бололтой) маягаар үр дүнг мөн адил хугацааны туршид ажигласан байна. Туршилтын үр дүнд "нойтон даавууны бүлэг"-ийн оролцогчдын цусны даралтын дундаж утга мэдэгдэх төдий бага хэмжээгээр буурсан бол "иллэг- массаж" бүлгийн оролцогчдын цусны даралт 8.6 мм м.у.б буюу харьцангуй өндөр хэмжээгээр буурчээ.

Туршилтын үр дүнг зүрх судасны мэргэжлийн эмчид үзүүлэн санал сэтгэгдлийг нь асуухад эмийн буюу цусны даралт ихсэх өвчний үндсэн эмчилгээтэй хослуулан хэрэглэхэд тохиромжтой байж магадгүй гэж хариулжээ. Харин иллэг-массажны аргыг үргэлжлүүлэн судлаж буй Сeo профессорын гарын шавь болох эмчийн нотлож байгаагаар уг арга өвчтнүүдийн 90%-д даралтыг бууруулах эерэг нөлөө үзүүлж байгаа юм байна.

Нэвтрүүлгийн төгсгөлд даралт бууруулах нөлөөтэй иллэгүүдийг танилцуулав. Иллэгийг доорх зааврын дагуу өдөрт 1 удаа 15 минут хугацаагаар хийхэд хангалттай бөгөөд үнэхээр даралт бууруулах нөлөө үзүүлж байгаа эсэхийг хэдхэн сарын хугацаанд өөрийн биеэр туршиж мэдэх боломжтой юм. Харин иллэгийн аргыг туршиж байгаа хүмүүс даралт бууруулах эмчилгээ хийлгэж байгаа тохиолдолд ямар ч нөхцөлд эм уухаа зогсоож, үндсэн эмчилгээгээ тасалдуулахгүй байхыг нэвтрүүлэгт оролцсон эмч нар анхааруулж байна.

Даралт бууруулах иллэгүүд

1. Хуруу.
Хуруугаа атгаад хоёр тийш нь эргүүлэх маягаар иллэг хийнэ. Үргэлжлэх хийх хугацаа нэг гарын хуруунуудад нийтдээ 1 минут орчим байна.


2. Гар.
Алгаа дэлгэсэн байдлаас гарынхаа арьсан дээр дарж атгаад булчинг ясанд үрж мушгих маягаар иллэг хийнэ. Үргэлжлэх хугацаа нэг гарын бугалганаас мөр хүртэл нийтдээ 2 минут орчим байна.


3. Хөл.
Гарын иллэгтэй адилаар мушгих маягийн иллэгийг хоёр гараар хийнэ. Үргэлжлэх хугацаа хөлийн хуруунаас бүдүүн гуя хүртэл 3 минут орчим байна.


4. Толгой.
Шанаанаас дух хүртэл артерийн маш олон жижиг судсууд тархсан байдаг. Тэдгээр хэсгүүдэд тойрог зурах маягийн иллэг хийнэ. Үргэлжлэх хугацаа 3 минут орчим.


эх сурвалж; NHK ためしガッテン